MSI MPG Z690 CARBON WIFI Review

Allereerst wil ik MSI bedanken voor het beschikbaar stellen van dit moederbord.

Het einde van 2021 was in zicht en Intel kwam met een nieuwe processorreeks op de markt. Nu gebeurt dit wel vaker in computerland maar meestal niet twee keer in een jaar. Begin 2021 had Intel namelijk de refresh van Comet Lake op de markt gezet genaamd Rocket Lake. Dit was een doorontwikkeling die op zich al wat nieuwe features met zich mee bracht. Daar werden al nieuwe borden voor op de markt gebracht maar oudere 400 series moederborden konden door middel van een BIOS update gewoon gebruikt worden. Nu komt Intel echter met een compleet nieuwe reeks processoren die niet meer passen op de oudere moederborden. Het complete formaat van de processor is namelijk aangepast waardoor de industrie ineens te maken kreeg met een aanpassing van het socket. Alder Lake, de 12e generatie van Intel, brengt ook DDR5 ondersteuning met zich mee. Nog een reden om nieuwe borden te maken, ook al ondersteunt deze generatie ook nog DDR 4 geheugen. Dit is echter nooit tegelijk, er zal dus een keuze gemaakt moeten worden.

Een nieuw socket (en sowieso een nieuwe Intel reeks en chipset), dus een nieuwe reeks moederborden die uitgebracht moeten worden. En ook al is er in 2022 (en ook al in 2021) een chiptekort, de verschillende fabrikanten weten toch nieuwe borden op de markt te zetten. Deze zijn ook gewoon nog verkrijgbaar in de diverse winkels. Een van de merken die moederborden voor deze processoren maakt is MSI, dat al jaren actief is op de computermarkt. Niet alleen op het gebied van moederborden maar tegenwoordig is er buiten een processor en geheugen alles te krijgen om een compleet MSI systeem te bouwen. Al verwacht ik binnen niet al te lange tijd ook geheugen van dit merk, aangezien het ook al actief is op het gebied van SSD’s. Of dat een goed iets is, laat ik in het midden.

In deze review behandelen we een product waar MSI toch al veel ervaring in heeft: moederborden. MSI heeft zijn reeksen tegenwoordig ingedeeld in de MAG, MPG en MEG series. In dit geval gaat het om de MSI MPG Z690 Carbon WIFI, wat een hele mond vol is. Dit is een moederbord uit de midrange serie van MSI. Het bord ondersteunt DDR 5 geheugen en uiteraard de Alder Lake processoren. De prijs die op het moment van schrijven betaald moet worden is ongeveer €430,- wat een redelijk fors bedrag is. Maar wat krijg je hier allemaal voor? Dat gaan we lezen in deze review.

Terug naar boven

• Chipset
• Specificaties
• Unboxing
• Aansluitmogelijkheden
• Uefi
• Prestaties
• Software
• Overklokmogelijkheden
• Conclusie

Met de komst van Alder Lake is er wederom een nieuwe chipset in het leven geroepen. Logischerwijs is deze voor de high-end moederborden omgedoopt tot Z690, de opvolger van de 590 reeks. Deze chipset ondersteunt op het moment alleen processoren van de 12e generatie, gemaakt voor Socket 1700. Voor het eerst sinds jaren is het formaat van de processoren aangepast en passen oudere varianten niet eens op het bord.

De grootste wijziging voor de processoren is dat er gebruik gemaakt wordt van P-Cores (Performance) en E-cores (Efficiënt). De P-cores zijn de snellere cores die hyper threading ondersteunen en werken wanneer er veel gevraagd wordt van een processor terwijl de E-cores de zuinige cores zijn die werken als er taken zijn die niet zoveel performance vragen en zo zuiniger zijn.

Maar ook bij de chipset zijn er de nodige wijzigingen terug te vinden ten opzichte van de vorige generatie. Bij Z590 was er al PCIe 4.0 aanwezig maar dit kwam vanuit de processor. Nu zit het ook op het moederbord zelf wat zorgt voor nog meer aansluitingen. Maar ook de DMI bus tussen de processor en chipset heeft een upgrade gehad. Deze is van versie 3.0 naar 4.0 gegaan waardoor er nog snellere communicatie plaats vindt tussen processor en chipset. Nog een upgrade op chipset vlak: standaard is er Wi-Fi 6E aanwezig waarbij eerder versie 6 in de chipset zat.

Wat helemaal nieuw is, is de ondersteuning voor zowel DDR4 als DDR5 geheugen. Nu zullen de goedkopere modellen borden gebruik maken van DDR4 aangezien dit op het moment nog goedkoper is om te implementeren. Maar het feit dat beide soorten ondersteund worden is bijzonder te noemen. Overigens is het wel zo dat beide varianten nooit op één en hetzelfde bord geprikt kunnen worden.
In bovenstaand schema is goed te zien welk onderdeel van de processor en de chipset af komt. Tevens is te zien dat fabrikanten nog een aantal extra dingen kunnen toevoegen zoals een 2.5 Gbit Ethernet aansluiting. Het laatste opvallende is dat de processor PCIe 5.0 ondersteunt. Er is echter nog geen apparaat op de markt dat deze standaard ondersteunt maar een stukje toekomstbestendigheid is nooit weg.

Terug naar boven

Voordat we het bord daadwerkelijk gaan bekijken pakken we eerst de specificaties erbij en een aantal features.

Het is weer een waslijst met mogelijkheden wat er op het bord te vinden is. Uiteraard is het bord geschikt voor processoren uit de 12e generatie. Qua geheugen kan er maximaal 128GB aan DDR5 geheugen geplaatst worden. Qua snelheid zit er nog wel een verschil in wat er te halen is. Dit hangt af van de configuratie van het geheugen. De snelheid ligt hoger bij één module dan wanneer alle sloten bezet zijn. Overigens kan de snelheid met een BIOS update zomaar aangepast worden. Qua opslag zou er genoeg mogelijk moeten zijn met vijf M.2 sloten en zes SATA 6Gb poorten. Wat ook nog vermeld wordt is dat er Raid ondersteund wordt, mocht je daar interesse in hebben. Niet elke fabrikant vermeld deze optie meer. Qua connectiviteit vinden we één 2.5Gbit netwerkpoort en Wi-Fi 6E terug. Helaas dus geen 10Gbit.

Er is qua koeling verschillende opties aanwezig op het bord. Zo begint het al met de MOS heatsink die de warmte van de mosfets af moet weten te voeren. Om daarbij te helpen is er een heatsink die de warmte snel moet verspreiden over het koelblok om zo de boel netjes te moeten koelen. Om dit proces nog beter te laten werken zijn er thermal pads geplaatst die 7W/mK aan moeten kunnen. Dit komt in de buurt van de betere koelpasta’s maar is makkelijker te plaatsen op een rij chips. Voor de M.2 schijven is er de Double side M.2 Shield Frozr op het bovenste slot en twee Shield Frozr’s voor de andere sloten. Als laatste vinden we een grote heatsink op de chipset die moet zorgen dat daar de temperaturen laag blijven. Behoorlijk wat blokken aanwezig dus

Qua stroomvoorziening is de Carbon WIFI behoorlijk goed voorzien. Het begint al bij het 18+1+1 Power Phase ontwerp van ieder 75 Ampere. Dit moet er voor zorgen dat de processor van genoeg stroom voorzien wordt om zijn werk te kunnen doen, zelfs wanneer deze overgeklokt is. 18 stuks zijn direct power phases, één is voor de GT power en de laatste voor de AUX power. Dit alles wordt aangestuurd door een Digital PWM IC die ervoor moet zorgen dat alles heel precies aangestuurd wordt. Dit zou nauwkeuriger moeten zijn dan voorgaande technieken. Om daarbij te helpen heeft het bord twee 8-pins EPS connectoren aan boord. Deze moeten voldoende stroom aan de processor leveren zodat deze altijd stabiel kan werken, ook tijdens het overklokken.

Een moederbord zonder software is als rook zonder vuur. Dus heeft MSI software voor dit moederbord gemaakt. En waar dit voorheen de naam Dragon Center had heeft deze naam plaats gemaakt voor het MSI Center. Daar zijn echter wel de opties te vinden die eerder ook in het Dragon Center aanwezig waren. Zo is er een LAN manager, kan hardware gemonitord worden en kunnen de ventilatoren aangestuurd worden naar eigen wens. Maar voor de meeste het belangrijkste stukje software is Mystic Light. Hiermee kan alle verlichting aangepast worden van zowel het moederbord, videokaart als alle overige hardware die het protocol van MSI ondersteunen. Denk aan LED strips, koelers, kasten en ventilatoren.

Mocht je meer te weten willen komen over dit bord, kijk dan op de pagina van MSI.

Terug naar boven

Nu we de theorie gehad hebben gaan we eens kijken naar wat we echt in onze handen hebben.

• 

• 

• 

• 

De voorkant van de doos bevat in het groot de naam van het moederbord. Mocht je dan nog niet weten welk bord je in je handen hebt dan is er echt iets mis. Verder zien we linksboven het MSI logo en rechtsboven de Intel logo’s. Onderin staat dat het bord geschikt is voor Windows 11 en dat het bord voorzien is van TPM 2.0. Rechts zien we nog een aantal features benoemd. Deze zien we ook aan de achterkant terug samen met de specificaties en een layout van het I/O gedeelte. Een paar van de features zijn het stroomontwerp, de support voor DDR5, de Audio Boost en de Lightning USB. Uiteraard mag Mystic Light niet ontbreken. Maken we de doos een stukje open dan zien we de tekst “Tech meets Aestatic”. Met deze slogan wilt MSI laten zien dat Tech echt wel stijlvol kan zijn, getuige dit moederbord. Als de flap helemaal omgeklapt is dan zien we het moederbord keurig in de doos liggen met daar overheen een doosje.

• 

• 

• 

• 

Het doosje is makkelijk uit de verpakking te halen. Er staat voor de rest niets op dus rest ons niets anders dan deze open te maken. Als we dat doen dan komt er een plastic zak tevoorschijn met een kabel en een accessoire verpakt in folie. Dit blijkt na het open maken van de verpakking de antennes te zijn. Als eenmaal alles uit de verpakkingen gehaald is dan is het ook meteen herkenbaar. Deze antenne bestaat uit twee delen. Het bovenste deel is de antenne zelf terwijl het onderste deel een houder is voor de antenne. Op deze manier kan de antenne netjes weggezet worden. Schuif de antenne op de voet en zet hem netjes weg. Het uiteinde van de kabels kan achterop het moederbord geschroefd worden.

• 

• 

Als we weer terug keren naar de doos van het moederbord dan zien we het moederbord liggen in een zwarte doos. Deze doos kan opgetild worden zodat we bij de accessoires komen die MSI bij het bord levert. Dit zijn aardig wat spullen.

We krijgen het volgende van MSI:

• Wi-Fi Antenne
• Gebruikershandleiding
• Quick Installation Guide
• EZ M.2 Clips
• Schroevendraaiers
• USB Stick
• 2 x SATA kabels
• 1 x 1 naar 2 RGB LED Y-splitter verlengkabel
• 1 x Corsair RGB LED verlengkabel
• 1 x Rainbow RGB LED verlengkabel
• Kabellabels
• MPG stikkervel
• Case Badge
• Schoonmaakborstel
• Flyer
• Registratiekaart
• Catalogus

Dit zijn eigenlijk wel de accessoires die je mag verwachten bij een moederbord. Zo is er het papierwerk, vinden we de SATA kabels terug en hebben we de verschillende verlengkabels voor de RGB verlichting. Stickers worden ook weer bij het bord geleverd, maar ook kabel labels mogen niet ontbreken. Tevens is de casebadge aanwezig.

• 

• 

Twee dingen die ik toch even apart wil uitlichten: er wordt GEEN DVD meer geleverd bij het bord. In plaats daarvan levert MSI een USB stick met de drivers en de software bij het bord. Dit is iets wat ik alleen maar kan toe juichen want wie heeft er tegenwoordig nog een DVD drive in zijn pc zitten. Een ander apart iets wat mee geleverd wordt zijn de twee schroevendraaiers die in het zwart zijn uitgevoerd. Je hoeft dus niet eens meer in je gereedschapskist te zoeken naar de juiste schroevendraaiers: MSI levert ze gewoon bij het bord. Hele leuke extra’s, chapeau.

• 

• 

• 

• 

• 

• 

In de doos zelf ligt dan nog één item waar we het nog niet over gehad hebben en dat is het moederbord zelf. Deze ligt in de bovenste inlay, keurig verpakt in een anti-statische zak. Halen we het bord uit de zak dan zien we weinig kleurstelling terug, iets wat vaker voorkomt de laatste tijd. Mede door het aanbrengen van RGB verlichting lijken steeds meer borden minder kleur te bevatten. Persoonlijk vind ik dit niet erg maar kan mij voorstellen dat andere mensen het wel graag zien. Een deel van het moederbord is bedekt met heatsinks om de verschillenden componenten te koelen. De heatsinks bevatten wel een en ander qua prints dus het is ook niet zo dat er helemaal niets te zien is, integendeel. De M.2 heatsinks zijn voorzien van een blokjespatroon wat we ook terug zien aan de bovenkant van het bord.

• 

• 

• 

• 

Wat we ook op het moederbord terug zijn zijn verschillende verwijzingen naar MSI of iets wat met MSI te maken heeft. Op de kap van het I/O gedeelte zien we de draak terug wat al jarenlang het logo is van MSI. Wel moet daarbij gezegd worden dat het logo meerdere versies heeft gekregen ondertussen. Onder de draak zien we de merknaam terug, mocht je niet weten van welk merk je moederbord is. We zien tevens het woord Carbon staan in de buurt van de chipset, wat uiteraard te maken heeft met de naam van het moederbord. Deze naam wordt verlicht door de LED’s die onder de tekst zijn geplaatst. Dan hebben we als laatste nog de MPG tekst bovenaan staan, wat de serie is waarin dit moederbord valt.

Normaal gesproken zie je op de achterkant van een moederbord niet al teveel zitten. Hier zijn echter negen cirkels geplaatst bij de stand-off openingen. Dit om ervoor te zorgen dat er echt geen sluiting gemaakt kan worden tussen het moederbord en de computerkast. Dat is namelijk wel het laatste wat je wilt. Dit is niet meer te zien zodra het bord ingebouwd is. Verder staan er nog een paar logo’s op de achterkant en is het socket te zien. De pinnen van de geheugensloten en die van de PCIe sloten zijn niet meer te zien op de achterkant maar die zijn op een andere manier vastgezet.

Terug naar boven

We hebben het bord globaal bekeken maar nu wordt het tijd om echt op de verschillende componenten in te zoomen. Het bord bevat de volgende onderdelen:

Power related
• 1x 24-pin ATX main power connector
• 2x 8-pin ATX 12V power connectors

Storage related
• 6x SATA 6Gb/s connectors
• 5x M.2 slots (M-Key)

USB
• 1x USB 3.2 Gen 2 10Gbps Type-C connector
• 1x USB 3.2 Gen 1 5Gbps connector (supports additional 2 USB 3.2 Gen 1 5Gbps ports)
• 2x USB 2.0 Type-A connectors (supports additional 4 USB 2.0 ports)

Fan and Cooling related
• 1x 4-pin CPU fan connector
• 1x 4-pin water-pump fan connector
• 6x 4-pin system fan connectors

Miscellaneous
• 1x Front panel audio connector
• 2x System panel connectors
• 1x Chassis Intrusion connector
• 1x Clear CMOS jumper
• 1x TPM module connector
• 1x TBT connector (supports RTD3)
• 1x Tuning Controller connector
• 1x EZ LED Control switch
• 4x EZ Debug LED
• 1x 2-Digit Debug Code LED
• 1x 4-pin RGB LED connector
• 2x 3-pin RAINBOW LED connectors
• 1x 3-pin CORSAIR LED connector

• 

• 

• 

Gaan we eerst kijken naar de grotere en vrij belangrijke dingen op het boord. Allereerst is daar het socket waar de processor in geplaatst moet worden. Voor het eerst sinds jaren is deze niet vierkant meer maar langwerpig. Een verandering wat daarbij komt is dat ook de openingen voor koelers aangepast is. Oudere koelers werken standaard niet meer op dit platform dus je moet OF een andere koeler kopen of een adapter voor je koeler regelen zodat hij toch weer gaat werken. Het openen van het socket werkt ook anders. Voorheen kon je het klepje openen door de hendel naar boven te liften maar dit deksel opent de andere kant op. Dit is dus even wennen als je de overstap maakt. Wat ook anders is op dit moederbord is het gebruik van DDR5 geheugensloten, vier om precies te zijn. En hoewel ze enigszins lijken op de DDR4 sloten kan het oude geheugen echt niet op dit bord gebruikt worden. De hoeveelheid pinnen zijn anders en de opening in het geheugen zit op een andere plek. Het is dus wel zaak om het juiste geheugen te gebruiken. Als laatste zien we nog de PCIe sloten op het bord zitten. Hier kan een videokaart in geplaatst worden of een andere uitbreidingskaart, mocht het nodig zijn. De bovenste twee sloten worden door de processor aangestuurd en zijn PCIe 5.0 sloten. Het onderste slot wordt aangestuurd door de chipset en is een PCIe 3.0 slot wat maximaal op x4 kan functioneren.

• 

• 

Dan komen we aan bij de twee connectoren die het bord van stroom moeten voorzien. Aan de rechterkant zit de 24-pins ATX connector die het complete bord voorziet van stroom. Vanuit deze aansluiting ontvangen de overige onderdelen de spanning om te kunnen werken. Bovenin vinden we twee 8-pins EPS connectoren die de processor van meer stroom moeten voorzien dan via het socket mogelijk is. Voor gewoon gebruik is één connector wel genoeg maar wil je meer uit je processor halen dat is het zeker aan te raden om beide aansluitingen te gebruiken. Ook voor het overklokken kun je maar beter zorgen dat er genoeg voor handen is anders loopt de boel niet stabiel en crasht de computer om de haverklap. De EPS connectoren zijn helaas niet verstevigd maar op zich is dat niet zo erg. Het zou het bord wel af maken.

• 

• 

• 

• 

Iets wat handig is om te hebben in een computer is een vorm van opslag. Gelukkig zijn er meerdere manieren om opslag toe te voegen aan het moederbord. Het bord van MSI bevat zes SATA-600 sloten om schijven, SSD’s en optische stations aan te sluiten. De poorten staan ook haaks op het bord wat het makkelijker maakt om de kabels weg te werken. Verder zien we nog vijf M.2 sloten op het bord zitten. Deze zijn verstopt onder een aantal heatsinks. Deze moeten er voor zorgen dat de warmte van de schijven snel afgevoerd worden zodat de schijf normaal zijn werk kan doen. Daarvoor zijn de heatsinks voorzien van thermal tape. Helaas is dit alleen maar aan de bovenkant en niet aan de onderkant. De heatsinks zijn makkelijk te verwijderen met een paar schroeven zodat je snel toegang hebt tot de sloten. De heatsinks zelf zijn voorzien van een patroon en persoonlijk vind ik dit wel wat hebben. Het geeft het bord toch weer wat karakter. Vier sloten ondersteunen PCIe 4.0 x4 schijfjes terwijl het 4e slot alleen PCIe 3.0 x4 ondersteunt. De onderste twee sloten kunnen ook nog gebruikt worden om SATA SSD’s te plaatsen. Op het onderste slot kan ten slotte nog een Intel Optane schijf aangesloten worden.

• 

• 

• 

Al zijn er standaard USB poorten aanwezig achterop het moederbord, er zijn ook connectoren te vinden die zorgen dat je de beschikking krijgt over nog meer USB poorten. De eerste die we zien is een USB 3.2 Gen 2×2 USB Type-C connector. Deze aansluiting heeft een hoge snelheid met 20Gb/s maar helaas kan er maar één poort op aangesloten worden. Daarnaast zien we een 19-pins USB 3.2 Gen1 connector die moet zorgen voor twee extra poorten. Als laatste zien we onderaan het moederbord nog twee USB 2.0 connectoren die in totaal vier extra poorten kunnen leveren. Deze poorten worden ook wel gebruikt om controllers of koelers aan te sturen dus dan is het wel lekker om deze op het bord te hebben.

• 

• 

Gaan we naar de connectoren die gebruikt worden voor de poorten aan voorkant van de computerkast. Deze zijn, zoals bij bijna elk ATX moederbord, aan de rechterkant geplaatst. Alle connectoren van de computerkast worden hier op aangesloten zodat de computer aangezet kan worden, de machine herstart kan worden en de lampjes werken. Op het bord zelf staat al geprint hoe de connectoren op het bord aangesloten moeten worden. Links onderin hebben we de aansluiting voor de front audio connector. Hiermee kan de audiopoort of poorten voorop de computerkast gebruikt worden voor een headset of speakerset, net wat je zelf wilt.

• 

• 

• 

RGB verlichting is tegenwoordig op bijna elk moederbord aanwezig. Dat kan dus ook op dit Carbon bord niet ontbreken. Naast de verlichting op het bord zelf kan er ook extra verlichting op het moederbord aangesloten worden zolang deze maar het Mystic Light protocol ondersteunt. Daarvoor heeft MSI een paar connectoren op het moederbord geplaatst. Zo zijn er de twee Rainbow aansluitingen wat niets meer zijn dan A-RGB connectoren met een andere naam. De ene aansluiting zit rechts bovenin, de andere onderaan het moederbord. Daar vinden we ook nog een standaard JRGB connector voor de gewone LED verlichting. Daar vinden we ook een schakelaar om de verlichting eventueel uit te zetten. Een aparte vermelding is er voor de JCORSAIR connector. Hier kunnen apparaten van Corsair op aangesloten worden die normaal gebruik maken van een eigen RGB protocol. Zo kan deze verlichting toch synchroniseren met het moederbord.

• 

• 

• 

• 

• 

Ventilatoren, waterkoelers en waterpompen willen ook voorzien worden van stroom. Daarvoor heeft MSI maar liefst acht aansluitingen op het bord geplaatst die deze apparaten moeten voeden. We zien twee stuks bovenin geplaatst waarvan er één voor de CPU fan is en één voor een pomp voor waterkoeling. Rechts bovenin hebben we nog een connector voor een ventilator. Links in het midden vinden we nog een aansluiting voor de ventilator die aan de achterkant van een computerbehuizing zit. Onderin vinden we dan de laatste vier connectoren. Één zit links van de USB 2.0 aansluitingen en de overige drie vinden we rechts daarvan. Genoeg mogelijkheden om je systeem te koelen.

• 

• 

• 

Als laatste nog een paar zaken die niet zo makkelijk in te delen zijn in een bepaalde categorie, dus laten we die vallen onder het kopje overige. Het eerste is de Debug LED die verschillende codes laat zien tijdens het opstarten. Deze codes hebben allemaal een andere betekenis. Blijft het moederbord op een code hangen, dan weet je meteen wat het probleem is en kan dit opgelost worden. Onderin hebben we een Thunderbolt connector om Thunderbolt aansluitingen werkend te krijgen. Ook zien we hier de TPM connector, vooral met de komst van Windows 11 handig om te hebben. Deze zit vlak bij de BIOS batterij. Deze is bedoeld als beveiligingslaag voor je opslag. Als TPM is ingeschakeld is het zonder code niet mogelijk de inhoud van de schijf uit te lezen (wanneer de juiste opties ingeschakeld zijn natuurlijk).

Als we dan nog een blik werpen op het I/O gedeelte aan de achterkant dan zien we dat het bord rijkelijk gevuld is. Zoals tegenwoordig bijna gebruikelijk is, is het I/O shield al op het bord geplaatst. Zo kan het niet gebeuren dat je het bord installeert terwijl je het losse schildje vergeet. We zien het volgende:

• 1 x USB 3.2 Gen 2×2 port (1 x USB Type-C®)
• 5 x USB 3.2 Gen 2 ports Type-A
• 4 x USB 2.0 ports Type-A
• 1 x HDMI™ port
• 1 x DisplayPort
• 1 x Intel® Wi-Fi 6E
• 2 x Intel® I225-V 2.5Gb Ethernet
• 5 x Audio jacks
• 1 x Optical S/PDIF out port
• 1 x BIOS FlashBack™ button

Terug naar boven

Tijd om naar de BIOS te gaan kijken. Officieel heet het allemaal UEFI maar er wordt in de volksmond nog steeds gesproken over de BIOS. Dit staat zelfs in de het scherm als er op Del gedrukt wordt tijdens het opstarten. Het scherm dat tevoorschijn komt laat in één oogopslag de basis opties zien die aangepast kunnen worden. Niet al teveel technische termen maar er wordt meer gebruik gemaakt van plaatjes. Bovenin zien we wat informatie van het bord, de processor en het geheugen. Denk hierbij aan temperaturen, voltages en snelheden. Iets daaronder staan de Gameboost opties waarmee de processor en het geheugen makkelijk overgeklokt kunnen worden. Daarnaast vinden we de opstartvolgorde die met de muis aangepast kan worden. Dit kan later ook in de Advanced mode. In het midden staan de diverse componenten nogmaals genoemd. Onderin zijn opties aan- of uit te zetten. Maar ook is de hardware monitoring te bekijken of de BIOS bij te werken middels M-Flash.

Naast de simpele versie is er ook de geavanceerde versie. In eerste instantie ziet dit scherm er simpel uit maar de opties zijn verborgen achter zes knoppen die links en rechts op het scherm staan. In het midden van het scherm staat in het groot de serie waarin het moederbord geplaatst is. Bovenin zien we dezelfde gegevens als in de eenvoudige modus. We gaan even kort door de verschillende opties. Het OC gedeelte bewaren we echter voor het onderdeel overklokken.

• 

• 

Als we de kop settings aanklikken dan zien we vijf verschillende opties voorbij komen: System Status, Advanced, Boot, Security en Save & Exit. Rechts zien we hoe we door de schermen heen kunnen gaan met het toetsenbord. Mocht je hulp nodig hebben dan is er altijd de oude vertrouwde F1 knop. Kijken we naar de eerste optie dan zien we daar de datum en tijd staan. Daaronder staan de schijven die aangesloten zitten op de SATA en M.2 poorten. In dit geval is het maar één SSD. Onderin zien we versie informatie van de verschillende onderdelen van het moederbord staan.

• 

• 

Onder Advanced zien we behoorlijk wat opties terug waarvan we er een paar bekijken. Aan de rechterkant wordt uitgelegd waar de verschillende opties voor dienen. Bij de eerste optie kunnen de maximale snelheden van het bovenste M.2 slot en de twee PCIE sloten bepaald worden. Ook kan de latency aangepast worden en er is zelfs een instelling voor crypto mining aanwezig, mocht je daar interesse in hebben. Als laatste is de Re-Size Bar optie in te schakelen, een optie die ervoor zou moeten zorgen dat je meer bandbreedte hebt voor je videokaart dus meer FPS zou kunnen halen.

• 

• 

Bij Integrated Peripherals zien we een overzicht van verschillende apparaten die op het moederbord aanwezig zijn. Deze kunnen aangepast, ingeschakeld of uitgeschakeld worden. Denk hierbij aan de onboard video, audio of de netwerkpoorten. Ook kan de configuratie van de SATA poorten aangepast worden zodat schijven gewisseld kunnen worden terwijl de computer aan staat. Onder USB configuration kunnen de instellingen aangepast worden voor de USB poorten. Mocht je een ouder OS draaien dan kan de Legacy optie ingeschakeld worden. Verder zijn de poorten ook aan te passen.

• 

• 

Met de optie Secure Erase+ kunnen schijven compleet gewist worden. Deze gegevens zijn dan over het algemeen niet terug te halen (al zijn er vast wel tools die dit voor elkaar krijgen). Maar een mooie optie waar je normaal een software pakket voor moet gebruiken. Als laatste hebben we nog een SSD Self-Test optie waarmee de schijf getest kan worden op fouten. Mocht er een probleem zijn dan is met deze optie te kijken of het ligt aan de SSD of dat er iets anders aan de hand is.

Onder de kop Boot zien we de verschillende opstart opties terug. Denk hierbij aan het logo wat in beeld verschijnt als je de computer aan zet, de Go2Bios waarmee je meteen naar de bios gaat na het opstarten of herstarten van de computer. De numlock status is te bepalen maar ook of Fast Boot ingeschakeld moet worden zodat Windows nog sneller opstart. Tevens kan hier, zoals eerder al aangegeven, de opstart volgorde aangepast worden. Dit kan ook bovenin het scherm bij de verschillende icoontjes.

• 

• 

Onder Security kan er een administrator wachtwoord op het moederbord gezet worden zodat mensen niet zomaar instellingen kunnen aanpassen. Later kan ook een user password aangemaakt worden zodat mensen ook een wachtwoord moeten invoeren als ze de computer aanzetten. Secure boot kan in dit scherm ingeschakeld worden, iets wat wel nodig is als je Windows 11 gaat draaien. Staat dit niet aan, kan Windows niet geïnstalleerd worden. Hetzelfde geldt voor de TPM module. Het laatste scherm is Save & Exit, waarbij de instellingen opgeslagen kunnen worden of alles terug gezet kan worden naar de standaard instellingen. Ook is hier de Boot Override in te stellen, een scherm wat je tijdens het opstarten ziet als je op F9 drukt.

• 

• 

Met M-Flash kan het moederbord voorzien worden van een nieuwe versie van de BIOS. Hiervoor gaat het systeem herstarten naar een andere omgeving. Er gaat dus nog niets gebeuren tot het M-Flash programma geladen is. Eenmaal in dat programma moet er een locatie bepaald worden waar de nieuwe BIOS versie staat. Als deze geselecteerd is werkt M-Flash de verschillende onderdelen op het moederbord bij. Belangrijk is wel dat het bord onder stroom blijft staan en dat hij aan blijft staan. Valt hij uit dan is de kans groot dat de BIOS corrupt raakt en het bord niet meer te gebruiken is. Niet schrikken, het systeem start zelf een paar keer opnieuw op.

• 

• 

Onder de kop OC Profile kunnen BIOS instellingen opgeslagen worden en later weer ingeladen worden. Mocht je bezig zijn met overklokken dan is het wel handig om de instellingen op te slaan. Het kan namelijk wel eens gebeuren dat het bord zelf de standaard instellingen weer in laadt als er een probleem was. Als dan alles weer opnieuw ingesteld moet worden dan gaat dat heel veel tijd kosten. Maar er kunnen ook profielen opgeslagen worden voor verschillende doeleinden. In de Hardware Monitor kunnen de temperaturen en voltages uitgelezen worden. Tevens zijn hier de snelheden van de ventilatoren te zien en in te stellen. Mocht een ventilator teveel geluid maken dan kan de snelheid omlaag gezet worden.

Terug naar boven

Een nieuw platform, een nieuwe testopstelling met nieuwe hardware. Voor het benchmarken is de volgende hardware gebruikt:

• Intel Core i9 12900K
• 2 x 16 GB Kingston Fury Beast DDR5 5200 C40
• Western Digital Black SN850 500GB SSD
• Corsair iCUE H150i RGB Pro XT 360mm waterkoeler inc Socket 1700 schroeven
• Cooler Master MasterGel Pro V2
• Cooler Master Test Bench V2
• Cooler Master V-series 750W voeding

• 

• 

• 

• 

De tests zijn drie keer uitgevoerd om op die manier grote verschillen uit te sluiten. Mochten er toch verschillen zijn dan worden de tests opnieuw gedraaid. Het verbruik wordt gemeten met een Voltcraft Energy Check 3000 meter die het verbruik vanaf de stekker registreert. Dus alles wat op het moederbord wordt aangesloten, wordt meegerekend. We vergelijken de scores niet alleen met de eerder geteste borden maar ook met de Asus Z590-E Gaming Wifi bord waarbij gebruik is gemaakt van een 10850K en een 11600K van de vorige generaties.

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

Het verschil met het eerder geteste ASUS bord is niet al te groot en vaak is het stuivertje wisselen met wie er bovenaan staat. Op zich is dat niet zo verrassend aangezien het gros van de prestaties uit de processor komt en niet van het bord. Toch zijn er wel een paar verschillen op te merken. Het MSI bord lijkt beter te presteren in PC Mark 10 wat te danken is aan de Essentials test. Wat precies de reden hiervan is, is mij niet bekend. Ook hier staat het bord lager in de Passmark Memory test dan eerdere tests met DDR4 geheugen. Dit omdat DDR4 al volwassen is en DDR5 nog doorontwikkeld moet worden. Over een tijdje zal er sneller geheugen beschikbaar zijn en zullen deze scores ook verbeteren.

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

Wat we ook eerder zagen is dat het verschil tussen Windows 10 en Windows 11 niet echt groot is. Alleen onder PC Mark 10 zien we een verschil ontstaan en dat komt weer door het onderdeel Digital Content Creation. Deze lijkt op Windows 11 veel beter te draaien dan op Windows 10. De rest van de scores zijn verwaarloosbaar. Wellicht dat het in games anders is maar deze hebben we niet getest op dit platform.

Als we dan gaan kijken naar het verbruik van deze totale opstelling dan komen we uit op 68,5 Watt wanneer de machine niets aan het doen is. Dit stijgt naar 353 Watt wanneer Cinebench gestart wordt voor een langere periode. Dit is wel een forse stijging te noemen. Daarbij gaat de temperatuur van de processor van 29,5 graden naar 89 graden. En dit in een omgeving waar de temperatuur standaard op 20 graden gekoeld wordt met een vaste airco. Dit geeft al aan dat het platform vrij warm wordt. Er is zelfs gebruik gemaakt van een 360 millimeter AIO koeler, iets wat in het verleden echt overkill geweest zou zijn. Nu is het gewoon nodig om het beste uit je systeem te kunnen halen. De temperatuur van de VRM’s stijgt van 45 naar 65 graden. Ook vrij warm maar ze kunnen het hebben.

Terug naar boven

Elke fabrikant stelt voor zijn of haar producten software beschikbaar om verschillende zaken te regelen. In het verleden werd dit op een DVD aangeleverd maar bij dit bord wordt er een USB stick geleverd waar alle stuurprogramma’s en software op staan. Nog beter is het natuurlijk om de software van het internet te halen, daar zijn immers de nieuwste versies te vinden. MSI mag daarin niet ontbreken en hebben ook een pakket gemaakt, genaamd het MSI Center (niet geheel verrassend). Voor deze review halen we de laatste versie van het internet die staat op de pagina van het moederbord. Daar staat ook een video hoe je de software kunt installeren.

• 

• 

Bij het starten van het programma komen er een paar schermen voorbij die we in deze review overslaan. Hier staat ook wat informatie over features die samenwerken met Windows zoals de Smart Image Finder en System Diagnosis. Als de installatie voltooid is kan het programma gestart worden. Meteen komt het hoofdscherm naar voren met daarbij een aantal tools die geïnstalleerd kunnen worden. Mocht je dit scherm niet zien dan kan het tevoorschijn getoverd worden door de vierkantjes bovenin aan te klikken. Gelukkig kan er gekozen worden welk pakket wel en niet geïnstalleerd moet worden. Niet alles is altijd nodig. Wat wel een handig pakket is, is Mystic Light. Hiermee wordt namelijk de verlichting van het bord en de overige apparaten aangestuurd. Tevens is er System Diagnosis waarvan je zou verwachten dat deze een diagnose doet op je systeem. Als de gewenste pakketten geïnstalleerd zijn dan komen deze bovenin het scherm te staan waar ze ook meteen gestart kunnen worden.

• 

• 

Met System Diagnosis kun je de Disk en het geheugen na laten kijken en zo nodig een en ander op laten schonen. Tevens is het mogelijk om de status van de verschillende schijven te bekijken. Het tweede programma wat ik hier ga kijken is Mystic Light. Zoals eerder gezegd kan hiermee de verlichting van het moederbord, componenten en ondersteunde randapparatuur mee aangepast worden.

In het stuk LED Style staan verschillende templates die gekozen kunnen worden. Dit zijn er aardig wat moet ik zeggen. De meeste items zijn voorgeprogrammeerd maar bijvoorbeeld Music en CPU Temperature passen zich aan aan de muziek of de temperatuur.

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

De verlichting zoals aanwezig op het moederbord

Bij de Mystic Light Settings zijn nog een paar opties in te stellen. Zo kun je aangeven of het pakket de RGB software van anderen mag overnemen. Daarmee werkt de software van anderen niet meer maar moet alles via Mystic Light gebeuren. Met de Saving Mode wordt de verlichting uitgeschakeld wanneer het scherm in slaapstand valt. Op zich wel handig maar dan weet je misschien niet meer of de computer nu aan staat of niet. Met Voice Command is het mogelijk om commando’s te geven aan de verlichting. Een leuk extraatje.

Klikken we linksboven op Hardware Monitoring dan zien we een scherm waar verschillende ondedelen op het moederbord gemeten worden. Het gebruik en de snelheid van de CPU, de temperaturen en de snelheid van de ventilator (als die aanwezig is). Aan de rechterkant zien we de verschillende voltages die gemeten worden. Deze mogen niet teveel afwijken anders krijg je een redelijk instabiel systeem.

• 

• 

• 

• 

• 

• 

Kijken we bij het onderdeel Support dan zien we daar een vijftal opties staan. De eerste optie die zichtbaar is, is de Live Update. In dit scherm kunnen stuurprogramma’s gedownload of bijgewerkt worden. Selecteer de verschillende onderdelen die geïnstalleerd moeten worden en klik op Install rechts onderin. De software doet vervolgens de rest. Controleer met dit soort programma’s wel eerst of er geen applicaties aangevinkt staan die je eigenlijk helemaal niet wilt hebben (sommige fabrikanten hebben daar nog wel eens een handje van). Bij System Info krijg je de informatie te zien van het systeem. Serienummer, BIOS versie, wat voor geheugen er geplaatst is, opslag, GPU, het is hier allemaal te zien. Onder Contact Us zijn drie manieren te vinden hoe contact opgenomen kan worden met MSI. Forum en Channel wijst zichzelf ook: dit zijn links naar het forum en het YouTube kanaal. Als laatste zien we onder Troubleshooting de After-Sales service waar wat algemene vragen beantwoord zijn en Support Article waar ondersteuning terug te vinden is.

• 

• 

Dan hebben we nog twee schermen over in deze review. Dat zijn de twee knoppen rechts bovenin. Bij het klikken op het tandwieltje komen we bij de Settings van het programma terecht. Hier kan het scherm in de donkere modus gezet worden, iets wat sommige mensen prettiger vinden. Daar kan ook bepaald worden of de software automatisch start als Windows opstart. Updates kunnen ook automatisch geïnstalleerd worden. De taal is aan te passen maar ook of MSI de product gegevens mag gebruiken om de gebruikerservaring te verbeteren. Advies is wel om deze uit te zetten aangezien niet bekend is wat er precies opgehaald wordt. Bij het klikken op het poppetje kom je in My Device. Hier kun je het product of de producten registreren bij MSI. Dit kan beloningen opleveren: hoe meer je koopt, hoe groter de beloning.

Terug naar boven

• 

• 

Dit bord van MSI is onderdeel van de Z690 reeks van Intel. Dat maakt het bord geschikt voor het overklokken van de processor op verschillende manieren. Het bord is voorzien van 2 8-pins EPS connectoren die moeten zorgen dat de processor voldoende stroom geleverd krijgt. Het bord is tevens voorzien van een 18+1+1 power stage ontwerp waarbij mosfets zijn gebruikt van 75 Ampere. Dit alles moet ervoor zorgen dat de processor stabiel kan draaien terwijl hij zijn werk doet en voorkomt het het uitvallen van je machine. Overklokken met het bord is heel goed mogelijk maar het probleem bevindt zich in de processor die aardig warm kan worden.

• 

• 

• 

Het overklokken kan vanuit Windows gedaan worden met de Intel XTU software maar de die-hard overklokkers zoeken toch de opties op in de BIOS. Gelukkig heeft MSI een heel hoofdstuk in de BIOS zitten voor het overklokken van het systeem. Dit is de middelste optie aan de linkerkant genaamd OC. Er wordt ook een mooi metertje bij getoond. In dit menu staan in principe alle instellingen opgesomd die het mogelijk maken om verschillende onderdelen van de computer over te klokken. Er zijn wel een paar sub menu’s aanwezig maar die staan tussen de verschillende opties opgenoemd. Niet echt overzichtelijk dus. In het eerste gedeelte van het scherm zien we de overklok opties voor de processor. Hier kunnen de P(erformance) en E(fficiency) cores afgesteld worden. Daar zien we ook het eerste submenu terug: Advanced CPU Configuration. In het tweede deel van het scherm zien we de opties voor het intern geheugen en de voltage instellingen. Gaan we helemaal naar beneden dan zien we daar meer voltage instellingen en nog wat overige zaken die aangepast kunnen worden.

• 

• 

Het menu wat eerder genoemd werd, CPU Configuration, bevat allerlei instellingen die te maken hebben met de processor. Zo kunnen verschillende cores uitgeschakeld worden maar ook Hyper Threading kan uitgeschakeld worden. Zo worden de P-Cores als 1 CPU gezien in plaats van 2 CPU’s. Dat kan soms nodig zijn voor bepaalde werkzaamheden. Ook kunnen er limieten ingesteld worden zodat de processor in grijpt wanneer er bijvoorbeeld teveel stroom gevraagd wordt of de temperatuur te hoog wordt. Scherm twee laat nog meer opties zien waarmee je aan de slag kunt. Genoeg mogelijkheden om het maximale uit je processor te halen.

• 

• 

Een ander scherm wat aanwezig is is de DRAM configuration. Hierin kunnen alle opties van het intern geheugen aangepast worden. De makkelijkste optie is toch wel de XMP User Profile waarmee met één druk op de knop het geheugen overgeklokt kan worden volgens het XMP profiel wat in het geheugen staat. Maar wil je meer uit het geheugen halen dan zijn daar ook genoeg opties voor aanwezig. Zo kan er van elke stick de timings aangepast worden waardoor gegevens van applicaties nog sneller opgehaald kunnen worden. Let wel: te strak en je systeem loopt vast. Een ander scherm wat aanwezig is is het DigitALL Power scherm. Zoals de naam al doet vermoeden kunnen hier instellingen aangepast worden die met de stroomvoorziening te maken hebben. Zo kunnen de schommelingen van de stroomtoevoer naar de processor strakker gezet worden zodat hij stabiel blijft draaien. Nadeel is alleen wel dat daardoor over het algemeen de temperatuur ook op loopt. Verder kunnen de verschillende beveiligingen uitgeschakeld worden wat er wel voor kan zorgen dat je processor het begeeft.

• 

• 

• 

Twee andere schermen die we hebben zijn de CPU Specifications en CPU Features. Eigenlijk geven de namen al aan wat hier te vinden is. De CPU Specifications laat de specificaties van de processor zien, te weten de snelheid (in dit geval overgeklokt), de Ratio, het Cache geheugen en hoeveel cores er aanwezig zijn. Bij CPU Features kunnen nog wat opties ingeschakeld of juist uitgeschakeld worden. Neem bijvoorbeeld de Intel Virtualization Tech waarmee virtuele machines geïnstalleerd kunnen worden binnen het OS. Zet je dit uit dat is een virtuele machine maken niet mogelijk. Met Memory-Z kunnen de gegevens van de geheugen modules uitgelezen worden, inclusief alle timings van het XMP profiel. Handig om dit ingebouwd te hebben.

Tijd om te testen of we de snelheid van de processor nog leuk kunnen verhogen. Zoals eerder al aangegeven zal het limiet niet echt liggen bij het bord maar meer bij de processor zelf. Natuurlijk maakt het wel verschil onder welk voltage de processor stabiel blijft en of het bord de juiste spanning kan blijven leveren aan de processor. We schroeven de Performance Cores op tot 5.1 GHz en geven de Efficiëncy cores een snelheid van 4,0 GHz mee. Het voltage konden we omlaag schroeven naar 1,26 Volt zonder dat de processor stopte met werken omdat het niet stabiel genoeg meer zou kunnen werken. We wisten met deze instellingen een thermal throttle te voorkomen. De processor werd onder load maar liefst 94 graden en dat met een 360 mm All In One koeler. De temperaturen van de VRM’s gingn van 51,5 naar 69 graden. Wil je dus nog beter overklokken dan zul je moeten investeren in custom waterkoeling of misschien zelfs stikstof, al is dit laatste niet geschikt voor dagelijks gebruik.

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

We zien bij het overklokken toch een paar interessante dingen naar boven komen. De score op de Digital Content Creation stijgt van 8777 naar 11660. Vermoedelijk heeft dit te maken dat we de all-core snelheid vast zetten en de processor zich daar aan moet houden. Anders is het bij de productivity test: daar zakt de score juist in. Dit zien we ook bij de Single Core tests terwijl de Multi Core tests juist wel profijt hebben van de hogere kloksnelheden. Ook valt de stijging van het verbruik mee: dit ligt maar 20 Watt hoger dan wanneer de processor niet overgeklokt is.

Terug naar boven

Met dank aan Alder Lake zijn er weer heel wat veranderingen op het gebied van moederborden. Het socket is anders dan bij de vorige generaties en dat brengt weer nieuwe uitdagingen met zich mee. Men heeft namelijk ook de afstand van de openingen voor de koeler aangepast waardoor standaard koelers niet meer werken. Ook ligt de processor wat lager waardoor bestaande koelers aangepast moeten worden of er moet een nieuwe koeler gekocht worden. Maar denk ook aan ondersteuning voor DDR5 en PCIe 5.0. Nu is laatstgenoemde backwards compatible maar DDR4 geheugen past niet op een bord met DDR5 sloten. Gelukkig zijn er ook borden met DDR4 te krijgen.

De MSI MPG Z690 Carbon Wifi is een bord die alleen DDR5 ondersteunt. Op zich niet erg aangezien dit bord dan toekomstbestendig is. Echter is DDR5 geheugen duur en is de snelheid nog niet op gelijke hoogte met DDR4. Dit kan echter in de toekomst veranderen door ontwikkelingen in de geheugenmarkt en BIOS updates. Het bord is voorzien van niet één maar maar liefst twee PCIe 5.0 sloten. Er zijn nog niet veel apparaten die dit ondersteunen maar dat komt in de toekomst zeker. Verder bevat het bord nog een PCIe 3.0 slot voor overige uitbreidingskaarten. De bovenste twee sloten zijn ook verstevigd zodat die niet zo snel defect zullen gaan.

Qua opslag zit het ook wel goed bij dit bord van MSI. Deze bevat zes SATA 600 sloten voor het aansluiten van gewone harde schijven, SSD’s of een DVD brander, mocht je hier nog behoefte aan hebben. Daarnaast zitten er maar liefst vijf M.2 sloten op het bord die voorzien in meer dan voldoende opslagmogelijkheden. Hier kunnen de snellere schijven prima op aangesloten worden. Vier van de sloten ondersteunen PCIe 4.0 schijven terwijl er één slot slechts de 3.0 standaard ondersteunt. Twee sloten kunnen daarnaast nog SATA 6 Gbit/s SSD’s aan. Let er wel op dat één van de SATA poorten niet meer bruikbaar is zodra je in slot 4 een SATA SSD stopt. USB aansluitingen zijn er ook zat met in totaal 17 USB poorten. Daarvan zijn er 8 USB 2.0, 2 USB 3.2 Gen1, 6 USB 3.2 Gen 2 en één USB 3.2 Gen2x2. Qua netwerk is er één 2.5 Gbit poort aanwezig. Jammer dat dit geen 10 Gbit is, dat zou het bord nog toekomstbestendiger maken. Wel is er Wi-Fi 6E aanwezig, de nieuwste standaard.

Aangezien het Carbon bord onderdeel is van de Z690 familie kan er op dit bord ook overgeklokt worden. Deze is voorzien van een 18+1+1 stroomfase ontwerp waarbij 18 fases bedoeld zijn voor directe aansturen, 1 fase voor GT power en 1 voor aux power. Deze fases kunnen ieder 75 Ampere aan wat genoeg is voor een redelijke overklok op de processor. Het grootste limiet is namelijk de temperatuur van de processor bij deze generatie. Om het geheel goed te kunnen koelen is het fijn dat er koelopties aanwezig zijn. Er zijn maar liefst 8 connectoren voor ventilatoren of waterkoel pompen geplaatst op het bord. En ook al staat er een functie bij een aansluiting, in principe kunnen ze allemaal aangepast worden naar een andere functie. Wel zo fijn als je meerdere pompen wilt hebben bijvoorbeeld. En ook al is het mogelijk om vanuit Windows over te klokken, MSI heeft een apart overklok gedeelte in de BIOS gemaakt waar alle benodigde opties terug te vinden zijn. Dit is qua uiterlijk gelijk aan de vorige generatie al zijn er wel een paar opties bijgekomen met de komst van P- en E-cores op de processor. Mocht het toch fout gaan en de machine niet meer op willen starten dan is het mogelijk om zonder hardware het bord te voorzien van een nieuwe BIOS.

Het uiterlijk van het Carbon bord is vrij strak maar toch met een speels tintje erin. Zo wordt er gewerkt met diagonale lijnen en een patroon om het geheel niet helemaal zwart te laten kleuren. Ook mag de draak, het logo van MSI, niet ontbreken op het moederbord. Wat het bord niet doet is een ware disco neerzetten met de aanwezige verlichting. Dit is vrij subtiel gehouden met verlichting bij de tekst “Carbon” en het logo op het I/O gedeelte. Mocht je zelf meer RGB willen dan is dat zeker toe te voegen door middel van de aanwezige headers. Er is zelfs een aparte header voor Corsair apparatuur waar MSI een samenwerking mee heeft. Al deze verlichting is vervolgens aan te sturen via de software wat op zich prettig werkt. De keuzes zijn logisch te vinden in de software. Wel moet je één programma installeren waar de overige programma’s in gestart kunnen worden maar dat is niet zo’n ramp.

Een samenvatting van de minpunten dan? Geen 10Gbit netwerkaansluiting, 75A power fases had iets meer mogen zijn en voor sommige mensen zal er niet genoeg RGB aanwezig zijn (wat voor anderen juist weer een pluspunt is). Het grootste minpunt: de prijs. Het bord moet maar liefst €439,- kosten wat zo’n €150,- meer is dan hetzelfde bord uit de vorige generatie. Uiteraard krijg je wel de nieuwste features tot je beschikking maar het is toch een meerprijs. Ben je bereid te investeren in deze nieuwste generatie dan is dit zeker een bord om in je achterhoofd te houden!

Mocht je op- en/of aanmerkingen hebben of iets te vragen, dan hoor ik het uiteraard graag. Mocht je dit een leuke review vinden, dan hoor ik het dit natuurlijk ook graag. Het motiveert mij om nog meer reviews te maken.

Terug naar boven